Rak jelita - co warto wiedzieć

Rak jelita grubego (RJG) należy do najczęstszych nowotworów złośliwych występujących wśród osób obojga płci. Zalicza się go do chorób cywilizacyjnych. Co roku, na raka jelita grubego zapada ponad 18 tys. osób, z czego 11 tys. umiera. 

Obecnie rak jelita grubego jest drugim u mężczyzn, a trzecim u kobiet pod względem umieralności nowotworem w Polsce.

Z badań naukowych wynika, że ryzyko rozwoju raka jelita grubego wzrasta u osób po 50 roku życia, a szczyt zachorowań przypada na ósmą dekadę życia. Rak ten rzadko występuje przed 40 rokiem życia, ale coraz częściej obserwuje się zachorowania także i u młodszych ludzi.

Bardzo często w Polsce choroba diagnozowana jest już w wysokim stopniu zaawansowania klinicznego, co przyczynia się do faktu, że pięcioletni okres przeżywalności osiąga jedynie 30% pacjentów .

Oprócz wieku, czynnikiem ryzyka rozwoju raka jelita grubego jest także przynależność etniczna. Płeć męska oraz predyspozycje genetyczne również mają wpływ na częstość występowania raka tego rodzaju. Szacuje się, że około 20% przypadków raka jelita grubego może być związanych z jego rodzinnym występowaniem. Jeśli krewny pierwszego stopnia ma raka jelita grubego, ryzyko wystąpienia takiego nowotworu u danej osoby jest dwukrotnie większe. 

Choroby zapalne jelit, gruczolaki, polipy to schorzenia wpływające na podwyższenie ryzyka raka jelita grubego. Dlatego też zalecana jest czujność u osób z rozpoznaną chorobą Leśniowskiego - Crohna czy też wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.

Zachorowaniu na raka jelita grubego sprzyjają także czynniki środowiskowe zwane modyfikowalnymi. Co więcej, to one odgrywają tu kluczową rolę. Pocieszający jest fakt, iż na wiele z nich mamy wpływ. I tak: spożywanie dużej ilości czerwonego mięsa i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, niewystarczająca podaż owoców i warzyw, otyłość, nadużywanie alkoholu , palenie tytoniu , niska aktywność fizyczna, kontakt ze szkodliwymi substancjami zawartymi w otaczającym środowisku (np. polipropylen, chlorek winylu, syntetyczne włókna, rozpuszczalniki, azbest) to przyczyny, które można wyeliminować.

Lokalizacja raka jelita może dotyczyć każdego odcinka narządu, ale najczęstszym miejscem jest odbytnica (76%) oraz esica (15-20%) . Rozwój nowotworu zazwyczaj jest powolny, może trwać wiele lat. Przez bardzo długi czas nie powoduje żadnych dolegliwości.

Objawem niepokojącym dla każdego człowieka oraz lekarza powinno być zawsze pojawienie się krwi w stolcu, oraz każda nagła zmiana rytmu wypróżnień u osób po 40 roku życia, bóle jamy brzusznej, wzdęcia, cuchnące gazy, uczucie niepełnego wypróżnienia, uczucie obecności przeszkody w odbycie, ciągłe parcie na stolec, wąskie, „ołówkowate” stolce, wymioty, złe samopoczucie, osłabienie. Objawy zależne są od umiejscowienia guza oraz stopnia jego rozwoju.

W Polsce obserwuje się zjawiska, które mają wpływ na poziom zachorowalności i śmiertelności z powodu RJG. Należy do nich między innymi zbyt późne wdrażanie populacyjnych programów badań przesiewowych i wczesnej diagnostyki, a tym samym leczenia w porównaniu do innych krajów Europy. Niska skuteczność działań prewencyjnych wynika z ograniczonego zainteresowania grupy populacyjnej do której są skierowane.

Autorzy wielu publikacji zgodnie potwierdzają, że znajomość czynników ryzyka, wczesnych objawów choroby nowotworowej oraz zasad profilaktyki pierwotnej i wtórnej daje większe szanse na uniknięcie raka lub wczesne jego wykrycie oraz wyleczenie. Wysoka świadomość jak postępować, aby zminimalizować ryzyko zachorowania jest najtańszym i najskuteczniejszym sposobem jego uniknięcia. Mam więc nadzieję , iż cykl szkoleń w ramach kampanii edukacyjnej będzie inspiracją do zadbania o siebie i o swoje zdrowie.
Zachęcam do przeczytania kolejnego artykułu za tydzień.

mgr pielęgniarstwa Anna Szypulska
pracownik naukowo-dydaktyczny UWM w Olsztynie