Na nidzickim dworcu pracowało 80 osób

Historia mojego regionu zainspirowała mnie do napisania pracy o dworcach, które znajdują się na terenie powiatu nidzickiego. W naszym powiecie mamy obecnie piękny, nowoczesny i odpowiadający nowoczesnym standardom dworzec, dlatego postanowiłam skupić się na tym, jak wyglądał kiedyś, a jak dziś. Powstał on całkiem niedawno. Jest prawdziwą wizytówką naszego miasta. Jak wyglądał wcześniej? Jak wyglądają i wyglądały inne okoliczne dworce? To postanowiłam sprawdzić i podzielić się z innymi efektami moich poszukiwań za pośrednictwem tej pracy.

Kolej to jeden ze sposobów komunikacji transportowej, a jak wiadomo miał swoje początki wiele lat temu. Transport kolejowy, zdaniem J. Neidera, przeżywał czasy swojej świetności w drugiej połowie wieku XIX i pierwszej połowie XX. Nie da się ukryć, że kolej przysłużyła się rozwojowi przemysłu, handlu czy gospodarki. Wykorzystanie maszyny parowej do napędu lokomotyw określa się mianem II rewolucji w transporcie

Historia kolei i dworców kolejowych w tym dworca kolejowego w Nidzicy
Narodziny kolei w opinii K. Pietrzaka zawdzięczamy skojarzeniu dwóch jej fundamentalnych składowych, których rozwój ukształtował się niezależnie od siebie, a mianowicie: toru kolejowego oraz maszyny parowej, a w dalszej perspektywie również lokomotywy parowej. Pierwsze lokomotywy poruszające się po szynach powstały w roku 1804 i 1808.

Zbudował je Richard Trevithck, przy czym były to konstrukcje raczej nieudane, pierwsza okazała się przesadnie lekka do tego, by sprawnie poruszać się po szynach albowiem jej koła ślizgały się w trakcie poruszania. Druga natomiast, przeciwnie, była zbyt ciężka, przez co szyny pękały pod wpływem jej ruchu. Początki transportu kolejowego we współczesnym rozumieniu datuje się na okres pomiędzy 1825 a 1829 rokiem. Pierwszy z wymienionych to rok uruchomienia pierwszej publicznej linii kolejowej łączącej Stockton i Darlington w Walii. Rok 1829 to z kolei prezentacja przez George'a Stephensona, który jest uznawany za prekursora współczesnego transportu kolejowego, lokomotywy parowej pod nazwą „Rakieta”. Od tego momentu rozpoczął się zarówno dynamiczny rozwój transportu kolejowego, jak też jego ogólnoświatowa ekspansja.

Najwcześniejsze tory, jak pisze T. Dąbrowski, w formie kolein wyżłobionych w kamiennych płytach znane były już w III w. p.n.e. w Mezopotamii oraz na Malcie, zaś drewniane szyny, po których ciągnięto wózki z urobkiem, układano w kopalniach europejskich już w wieku XIV. Pierwszy tor z szynami żelaznymi ułożono prawdopodobnie w roku 1728 w hucie w hrabstwie Cumberland (Anglia). Pierwszą koleją na ziemiach polskich była linia z Wrocławia do Oławy, otwarta 22 maja 1842 roku, zaś pierwszą koleją zaprojektowaną oraz zbudowaną przez Polaków była Droga Żelazna Warszawa Wiedeńska i dzień 15 lipca 1845 roku oddania do użytku pierwszego odcinka tej linii (Warszawa-Grodzisk), które przyjmuje się za datę narodzin polskiego kolejnictwa.

Na wstępnym etapie rozwoju kolei w Polsce, budynek przeznaczony dla podróżnych określano mianem dwór, dwór kolejowy, zajazd, gościniec bądź przystań. Miało to wtedy akcentować wysoką rangę obiektu. W roku 1847, specjalnym dekretem władz kolejowych opisywany budynek razem z otaczająca go infrastrukturą zaczęto nazywać dworcem, w niewielkich miejscowościach stacją. Początkowo dworce kolejowe pełniły klasyczne role związane z transportem, można tam było kupić bilet, poczekać na pociąg, pozostawić bagaż, czy dokonać formalności związanych z samą podróżą.

Znaczenie dworców rosło wraz z rozwojem kolei, a one same, jak określa to J. Pliński stawały się „bramami do miast”, zaś sama ich architektura wyróżniała się w najbliższym otoczeniu. Szybki rozwój kolei determinował rozwój mobilności. W czasie największej świetności transportu pasażerskiego, który przypadł na wiek XIX był też czasem, w którym powstała niebagatelna część dworców kolejowych objętych współcześnie ochroną konserwatorską. Inne tego typu obiekty datowane są na wiek XX, przy czym dodatkowo funkcjonuje tu podział na dworce odbudowane po II wojnie światowej oraz budowane od podstaw w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego stulecia.

Szybki rozwój transportu samochodowego oraz rozwój dróg przełożyły się na regularne ograniczanie transportu kolejowego. W Polsce proces ten dodatkowo pogłębiły zmiany społeczno-gospodarcze i polityczne, jak również niedofinansowanie infrastruktury kolejowej i taboru przewozowego w efekcie czego obniżyła się jakość samych przewozów. W latach 1990-2006 liczba podróżnych znacznie się obniżyła. Ponowny wzrost znaczenia kolejowych przewozów pasażerskich nastąpił od początku XXI w. Skok technologiczny wiąże się głównie z rozwojem przewozów pasażerskich w postaci Kolei Dużych Prędkości. Niewątpliwie pozytywnym modernizacjom kolejowej infrastruktury, w tym także linii i taboru kolejowego, towarzyszy ogólnoeuropejski trend przebudowy dworców.

Nidzicki dworzec za czasów PRL-u
Za początkową datę powstania dworca kolejowego przyjmuje się rok 1888. Lina 216 prowadziła z Działdowa do Olsztyna, linia 225 z Nidzicy do Wielbarka. Jak było w latach 80. wspomina Jolanta Jastrzębowska, która w roku 1984 rozpoczęła pracę na dworcu PKP jako kasjer biletowy. Wówczas dworzec PKP tętnił życiem. Zatrudnionych było około 80 osób obsługi dworca. Było kilku dyżurnych ruchu, którzy zajmowali się ruchem pociągów pasażerskich i towarowych. Była kasa towarowa, regulacja, przechowalnia bagażu i 2 okienka kas biletowych. Dworcem zarządzało dwóch zawiadowców.

Pociągi odjeżdżały w trzech kierunkach Nidzica - Olsztyn Gł. i Nidzica - Działdowo, Nidzica - Szczytno. Z tych kierunków były połączenia z Gdańskiem, Warszawą, Toruniem. Informacja kolejowa była u dyżurnego ruchu, potem w kasie biletowej. Przez pierwszych kilka lat w kasie biletowej w sprzedaży były bilety kartonowe przechowywane w specjalnych szafach zwanych ternionami. Takich relacji w ternionach było około 200.

Stary dworzec został zburzony, a w jego miejsce postawiono nowy, który służy podróżnym. Dzięki tej inwestycji powstał nie tylko nowoczesny i dostosowany do potrzeb wszystkich podróżnych obiekt, bowiem projektanci z PKP S.A. na nowo i w oryginalny sposób zaaranżowali także najbliższe otoczenie dworca. Nowy obiekt powstał jako jeden z tzw. Innowacyjnych Dworców Systemowych według autorskiego projektu Polskich Kolei Państwowych, w ramach którego w całym kraju do 2023 roku powstanie 40 niewielkich, nowoczesnych i proekologicznych dworców „szytych na miarę”. Część obiektów już oddano do użytku i są one pozytywnie oceniane przez podróżnych.

W Nidzicy, podobnie jak na innych tego typu stacjach, pasażerowie mają do dyspozycji ogrzewaną i klimatyzowaną poczekalnię, ogólnodostępne toalety wyposażone w przewijaki dla niemowląt, zadaszoną poczekalnię zewnętrzną, a także rozwiązania architektoniczne i użytkowe, dzięki którym cały obiekt i jego najbliższe otoczenie są w pełni przystosowane do obsługi wszystkich podróżnych, niezależnie od ich stanu zdrowia, kondycji fizycznej czy wielkości bagażu, z którym podróżują.

Do najważniejszych udogodnień, istotnych m.in. z punktu widzenia osób z niepełnosprawnościami, należy zaliczyć brak progów, szerokie przejścia, ścieżki prowadzące dla osób niewidomych i niedowidzących, dotykowe plany dworca oraz odpowiednio przystosowane toalety. W nowym dworcu znalazły się także pomieszczenia kasy biletowej oraz urządzenia Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej, na który składają się wyświetlacze z informacjami o odjazdach i przyjazdach pociągów oraz nagłośnienie do komunikatów głosowych. Tworząc program Innowacyjnych Dworców Systemowych, PKP zadbały także o rozwiązania proekologiczne, takie jak panele fotowoltaiczne, odzyskiwanie wody deszczowej do spłukiwania toalet, oświetlenie LED czy pompy ciepła. Całości dopełniają systemy bezpieczeństwa: monitoring oraz sygnalizacja włamania i napadu.

Co zatem wyróżnia nidzicki dworzec od innych, podobnych obiektów budowanych w całym kraju? Dominantą architektoniczną i elementem rozdzielającą dwie części jednokondygnacyjnego budynku (zamkniętą przeszkloną od otwartej) jest wieża zegarowa, jednak na szczególną uwagę zwraca elewacja wykonana z paneli HPL w ciekawej kolorystyce. Wewnątrz budynku zaprojektowany został pokój zabaw dla dzieci, w którym największą atrakcją jest „pulpit sterowniczy lokomotywy” zainstalowany z myślą o najmłodszych pasażerach i pasjonatach kolei. Warto także zwrócić szczególną uwagę na to, że dworzec nidzicki jest zaprojektowany pod kątem osób niepełnosprawnych.

Dzięki zrealizowanej inwestycji nie do poznania zmieniła się przestrzeń wokół dworca kolejowego. Pojawiły się nowe nawierzchnie, 7 miejsc parkingowych, w tym 2 dla osób z niepełnosprawnościami oraz takie elementy małej architektury jak ławki, kosze na śmieci i pojemna wiata rowerowa z dwoma stacjami naprawy jednośladów. Nową funkcję będzie pełniła dawna rampa, która zamieniona została w strefę relaksu. Nie przypomina już miejsca do przeładunku towarów, a obszerny wypoczynkowy taras czy skwer z ławkami, stolikami i zielenią w donicach. Na placu przed dworcem znalazły się także nasadzenia zieleni.

*Praca na potrzeby redakcji została skrócona